De gemeente Utrecht besloot aan het begin van de coronacrisis al snel een gezondheidsexpert aan te trekken om data over corona te verzamelen, te duiden en te vertalen naar beleid voor inclusief herstel. De behoefte aan informatie was namelijk groot. Dankzij deze expertise kon Utrecht stevig inzetten op monitoring. Zo kreeg de gemeente beter zicht op de gezondheidsproblematiek bij kwetsbare inwoners én op hun behoefte aan ondersteuning. Mariël Droomers en Sabina Super, gezondheidsexperts bij de gemeente Utrecht, delen hun ervaringen.

Denkrichting: Zet in op monitoren van gezondheidsproblematiek bij mensen in kwetsbare posities

Dit is het eerste voorbeeld in een serie gebaseerd op de denkrichtingen. Hierin vind je suggesties voor de aanpak van gezondheidsachterstanden in en na de coronacrisis. Het praktijkvoorbeeld van Utrecht gaat over de inzet op het monitoren van de gezondheidsproblematiek om tijdig zicht te krijgen op kwetsbare inwoners, risicosituaties en mogelijke oplossingen.

De gemeente Utrecht zet al jaren in op gezond stedelijk leven voor iedereen, met extra aandacht voor het terugdringen van gezondheidsverschillen. De gemeente gebruikt de GIDS-middelen voor een brede aanpak, waarbij de samenwerking met de andere domeinen essentieel is. GezondIn-adviseur Annelies Acda komt regelmatig over de vloer. Zo dacht ze mee bij de lokale nota volksgezondheid, die focust op kansengelijkheid. Onlangs sprak ze op verzoek van de gemeenteraad over het terugdringen van gezondheidsverschillen na coronatijd. Utrecht draagt actief bij aan het landelijke netwerk van GIDS-gemeenten.

Grote behoefte aan informatie

De coronacrisis heeft veel impact op ons dagelijks leven en op de gezondheid van mensen.

Mariël Droomers, GIDS-contactpersoon van de gemeente Utrecht, vertelt dat al snel werd besloten om iemand bij het team van gezondheidsexperts te vragen die zich volledig kon focussen op corona. Gezondheidsexperts in Utrecht verbinden kennis met de praktijk en beleid op het terrein van volksgezondheid. Er was grote behoefte aan goede informatie om te kunnen (bij)sturen. Droomers: “Data over hoe Covid-19 om zich heen greep, welke groepen in Utrecht het meest kwetsbaar zijn voor de gevolgen van de coronacrisis, en hoe we de mensen het best konden ondersteunen. Tegelijkertijd was er ook nog niet heel veel kennis. De vraag voor ons was dus ook: wat kunnen we wel aan kennis en data bieden?”

Wensen

Sabina Super ging bij de gemeente aan de slag als gezondheidsexpert corona. Zij begon direct met het ophalen van behoeften van collega’s. Zo kreeg ze zicht op waarmee ze collega’s kon helpen en ondersteunen. Dat was bijvoorbeeld het bundelen van kennis en informatie over de gevolgen van corona voor de gezondheid van Utrechters. En het inzichtelijk maken van groepen inwoners die het hardst geraakt werden in hun gezondheid, door het virus en de maatregelen. Er kwam veel nieuwe informatie en kennis beschikbaar in korte tijd, collega’s hadden niet de tijd om dat allemaal bij te houden. Bovendien was het soms lastig om informatie goed op waarde te schatten, vanwege de wisselende kwaliteit van veel informatie en onderzoek. Ze wilden ook advies over wat de data, met alle onzekerheden, zou kunnen betekenen voor de praktijk en beleid.

Ophalen data en delen van kennis

Hoe pakten Super en haar collega’s in Utrecht dit aan en wat leverde het op?

• Door eerst kwantitatieve en kwalitatieve informatie (landelijke databronnen van het SCP, RIVM, GGD-Utrecht) te verzamelen en te bundelen kon Super een overzicht geven van de mogelijke impact van corona op de gezondheid van Utrechters. Daarnaast was er data beschikbaar over hoe Utrecht er qua besmettingen, aantallen IC-opnames en overledenen voorstond, ook ten opzichte van andere gemeenten.
• Volksgezondheid verzamelt tweejaarlijks data onder volwassenen en ouderen in Utrecht in deze monitor (VMU). Deze beschrijft verschillen in gezondheid, leefstijl en onderliggende oorzaken van ongezondheid in Utrecht en de ontwikkeling van deze verschillen tot aan 2019. Deze cijfers van voor corona hebben zij aangevuld met een inschatting van de situatie tijdens de coronapandemie in Utrecht op basis van landelijke informatie over de gevolgen en risicogroepen.
• De gemeente voerde in het najaar van 2020 een reguliere gezondheidspeiling uit via Utrecht Monitor. Die geeft ook zicht op gevolgen van corona.
• In dialoogsessies met collega’s verzamelden ze signalen over de gevolgen van de coronacrisis in Utrechtse wijken. De waarnemingen spiegelden en vulden ze aan met landelijke en kwantitatieve, informatie, om een zo stevig mogelijke basis te bieden voor het maken van beleidskeuzes. Op die manier kon Super signalen geven: “let op, wat hier gebeurt verdient aandacht.”
• Ook haalt de gemeente kennis op via het bewonerspanel en het panel van Utrecht Meetellen. Daarmee probeert de gemeente een beeld te krijgen van hoe het gaat met de Utrechtse inwoners en hoe zij denken over bepaalde onderwerpen.

Uitdagingen voor de toekomst

Ondanks alle informatie en data die al verzameld zijn, zijn er nog steeds veel openstaande vragen die in de toekomst aandacht verdienen. Super noemt er een aantal:

• Bepaalde groepen zijn in de peilingen en onderzoek ondervertegenwoordigd waardoor we geen goed beeld hebben van de impact van corona op de gezondheid van deze groepen. Denk bijvoorbeeld aan mensen met beperkte taalvaardigheden
• Welke groepen in Utrecht zijn veerkrachtig en veren zelfstandig terug na de coronacrisis? Wie kunnen dat mogelijk zonder extra steun en wie niet?
• Hoeveel mensen hebben long-Covid en wat gebeurt er met hen op de lange termijn?

Komt er een volgende coronagolf aan en wie worden dan getroffen?

Extra tip bij het inzetten op monitoren gezondheidsproblematiek

Bespreek data (signalen en kwantitatieve informatie) regelmatig en structureel met partners zoals welzijn, wijkteams, huisartsen en schuldhulpverleners. Dit kort-cyclisch monitoren kan leiden tot sneller en adequater handelen van alle partijen. Zo krijg je beter zicht op de toe- en afname van problematiek bij kwetsbare inwoners en op beschikbare oplossingen in de sociale basisinfrastructuur.

Advies voor andere gemeenten

“Er is ontzettend veel data en informatie beschikbaar waar je als gemeente gebruik van kunt maken. Ook als je niet zelf in de gelegenheid bent om onderzoek uit te voeren. Het is dan wel belangrijk om mensen in dienst te hebben die deze data kunnen interpreteren en vertalen naar praktijk en beleid.”