We krijgen steeds meer inzicht in wat de leefomgeving voor de gezondheid van mensen betekent. Een gezonde fysieke leefomgeving staat dan ook hoog op de agenda. In veel kwetsbare wijken in Nederland is de omgeving juist niet zo gezond. Inwoners van deze wijken hebben te maken met een opeenstapeling van negatieve sociale en fysieke omgevingsfactoren. Maar wat is er nodig om op lokaal niveau te werken aan een gezonde leefomgeving en een integrale sociaal-fysieke aanpak? En hoe betrek je de buurt en haar bewoners hierbij? Om antwoord te geven op deze vragen, organiseren GezondIn (Pharos en Platform31) voor de derde keer een inspiratiedag over de aanpak van gezondheidsverschillen in de leefomgeving.

Achtergrond

In Nederland overlijden mensen met een lagere opleiding zes jaar eerder dan mensen met een hogere opleiding. Ook ervaren zij vijftien jaar lang een minder goede gezondheid. We krijgen steeds meer inzicht in wat de leefomgeving voor de gezondheid betekent. Gemeenten geven daarom vorm aan een brede, lokale en duurzame aanpak van gezondheidsverschillen, met aandacht voor andere opgaven zoals de fysieke leefomgeving.

Wat gaan we doen?

Tijdens deze derde editie van de inspiratiedag gaan we aan de slag met de brede aanpak van gezondheidsverschillen. We bekijken dit in samenhang met het ruimtelijke perspectief en in aansluiting op het GALA-SPUK. Prominente sprekers uit onderzoek, beleid en praktijk bieden inspiratie en geven advies. Koplopers delen hun inspirerende aanpakken, uitdagingen en praktijkvoorbeelden. In verschillende interactieve deelsessies ga je in gesprek en wissel je praktijkkennis uit met andere gemeenten en hun partners. Uiteraard is er veel ruimte om buiten het programma om met elkaar van gedachten te wisselen en kennis te maken.

Voor wie?

Gemeentelijke beleidsstrategen en adviseurs op gebied van publieke gezondheid, sociaal domein en ruimtelijk beleid en betrokken experts van een GGD, ontwerp- of adviesbureau of bewonersnetwerk die adviseren over de aanpak van de gezonde leefomgeving of deze uitvoeren.

Aanmelden

Meld je nu aan! Bij je aanmelding kan je ook alvast je voorkeur voor deelsessies aangeven.

Let op: door het beperkte aantal plekken kunnen maximaal 2 personen van een organisatie zich aanmelden. Daarnaast zijn expertorganisaties en commerciële partijen welkom als zij betrokken zijn bij de gemeente die ook komt.

Programma

In de ochtend gaan we plenair in op actualiteit en nieuwe (praktijk)kennis over strategieën voor gezonde stedelijke ontwikkeling. We horen onder meer Wouter Veldhuis, Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving, Lenneke Vaandrager, Wageningen University & Research en Ad de Bont, partner en stedenbouwkundige bij Urhahn (stedenbouw en strategie).

’s Middags richten we ons op de uitdagingen van een integrale aanpak om gezondheidsachterstanden aan te pakken vanuit een ruimtelijk perspectief. We brengen wetenschap, beleid en praktijk samen. Tijdens interactieve workshops ga je in kleine groepen in gesprek. Je kunt deelnemen aan twee van de volgende deelsessies:

Brede inzet voor gezondheidswinst in Leeuwarden Oost

Door: Anne Marie Schepers, coördinator van de pijler gezondheid binnen het NPLV in Leeuwarden Oost en Jitske Algra, projectleider GALA bij de gemeente Leeuwarden

Met het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid kreeg de gemeente Leeuwarden de kans om breed en extra te investeren in wijken met veel achterstanden. Als opmaat voor een lokale aanpak, deed de gemeente een breed data-onderzoek, waarin ook aandacht was voor gezondheidsachterstanden. Nu is er een integraal plan: ‘Samen werken aan perspectief’. Gezinslabs, skills-gardens en brede financiering moeten helpen de gezondheidsverschillen terug te dringen. De inzet in Leeuwarden Oost sluit aan bij het nieuwe volksgezondheidsbeleid  ‘Samen Gezond 2024-2027’. Daarin zijn kansengelijkheid en ongelijk investeren, gebiedsgericht werken, inwoners centraal en maatwerk belangrijke uitgangspunten. Jitske en Anne Marie belichten in deze deelsessie hun aanpak en ervaringen.

Analysetool mens en gezondheid in stedelijke ontwikkeling

Door: Brigit Staatsen en Rick Prinsen, RIVM

Brigit Staatsen en Rick Prinsen van het RIVM gaan in deze workshop in op de tool die zij hebben ontwikkeld voor de metropoolregio Amsterdam. Met de tool hebben zij in beeld gebracht wat het effect van verstedelijkingsplannen is op de leefomgeving en daarmee de gezondheid van bewoners. Het is een raamwerk om ‘mens en gezondheid’ onderdeel te maken van ruimtelijk beleid. In de workshop belichten zij de opbouw en de doorontwikkeling van kwalitatieve benadering met harde data.

Gezondheidsachterstanden en ruimtelijke uitsortering

Door: Judith Hin, Planbureau voor de leefomgeving

Judith neemt je mee in de vraagstukken zoals beschreven in haar essay ‘’Gezondheidsachterstanden: kijk ook eens naar de ruimtelijke uitsortering van mensen en voorzieningen’’. Ook geeft zij een inkijkje hoe het PBL daar op dit moment vervolg aangeeft. Onder andere door onderzoek in hoe wijken functioneren in het dagelijks leven van mensen. Het richt zich op de wijken die nu sterk lijken te veranderen in bevolkingssamenstelling en een verouderde inrichting hebben, terwijl ze niet onder de groep ‘achterstandswijken’ vallen. In hoeverre passen deze wijken bij de dagelijkse vraagstukken van de mensen in een kwetsbare positie, die hier vaker komen/blijven wonen? Het gaat dan niet alleen om gezonde inrichting, maar vooral ook gezonde samenstelling (in woningaanbod, vervoer en voorzieningen). Je gaat niet alleen luisteren maar ook aan de slag met Judith.

Eenzaamheid en gebouwde omgeving

Door: Eric Schoenmakers, Fontys Hogeschool

Waar kan ik naartoe als ik me eenzaam voel? In de aanpak van eenzaamheid is nog relatief weinig aandacht voor leefomgeving. Dit terwijl de leefomgeving op verschillende manieren van belang is voor mensen wanneer zij zich eenzaam voelen. Denk bijvoorbeeld aan de aanwezigheid van groen in de omgeving, de sociale cohesie in de buurt en de aanwezige infrastructuur. In deze workshop gaan we in gesprek over eenzaamheid en fijne plekken om naartoe te gaan als jij je eenzaam voelt. Met behulp van AI gaan we verschillende leefomgevingen bouwen. Eric doet sinds 2009 onderzoek naar eenzaamheid en is onder andere lid van de wetenschappelijke adviescommissie van het actieprogramma één-tegen-eenzaamheid van het ministerie van VWS.

Groenparticipatie: samenwerken aan groen voor gezondheid

Door: Lenneke Vaandrager, Wageningen University & Research en Jorine de Bruin, de Broederij / De Tuinbrigade

“Participatie helpt echt om stadsgroen beter passend te maken voor bewoners”, stelt Lenneke Vaandrager, Wageningen University & Research in het onderzoek over de relatie tussen groen, gezondheid en participatie in buurt en wijk dat zij samen met Marthe Derkzen, Jan Hassink en Mellany van Bommel heeft uitgevoerd. De uitdaging zit hem ook in het vertalen van de ambitie van groenparticipatie naar beleid en uitvoering, zeker als het gaat om buurten met een lage Sociaal Economische Positie. Dit is ook een van de conclusies van Lenneke. In het ZonMw Living Lab Lindenholt – Nijmegen bouwen zij hierop voort samen met Jorine de Bruin en Janneke Wijdeveld, initiatiefnemer en projectleider bij de Broederij / De Tuinbridage en HEEM over hoe sociale wijkinitiatieven hierin gewoon DOEN en ook prachtige resultaten bereiken. In deze workshop delen Lenneke en Jorine inzichten over wat werkt en belichten beiden hun rol en ga je in een interactieve workshop in discussie hierover en hoe je dit kunt benutten in je eigen praktijk.

Aanpak hittestress in kwetsbare wijken

Door: Madeleen Helmer, Klimaatverbond Nederland

We hebben steeds vaker met hogere temperaturen te maken, die langer aanhouden. In dichtbebouwde wijken zijn de effecten nog groter. Dat kan zorgen voor concentratieproblemen, hoofdpijn en een slechte nachtrust. Vooral kwetsbare mensen kunnen ziek worden van hittestress of zelfs overlijden. Hittestress is tegen te gaan door aanpassingen in een gebed, in een woning en in het gedrag. Tijdens deze sessie gaan we in op de mogelijkheden voor kansrijke aanpakken.

Gezonde verstedelijking; inzichten uit programma’s voor Cartesius Utrecht en Den Haag Zuidwest

Door: Hanneke Posthumus – UMCu (Data en kennishub Gezond stedelijk leven DKH GSL)

‘’Onze gezondheid wordt voor een belangrijk deel bepaald door allerlei omgevingsfactoren: waar we wonen en werken, wat we eten, in welke mate we worden blootgesteld aan luchtverontreiniging, welke sociale interacties we hebben en welke leefstijlkeuzes we maken’’. De DKH GSL ontwikkelt strategieën en instrumenten voor een gezonde leefomgeving, die rekening houden met dit complexe samenspel van factoren. Hanneke neemt je mee in de ervaringen  en lessen binnen de nieuwe Utrechtse wijk Cartesius, een living lab die zich het afgelopen jaar sterk heeft ontwikkeld. Een autovrije wijk waar 2.600 woningen komen samen met een school, supermarkt, horeca, diverse andere voorzieningen en een groot, centraal park. Inwoners leven er langer in goede gezondheid, is de ambitie. Onlangs is Cartesius Utrecht beloond met de Blue Zone Award.

Gezonde leefomgeving in het landelijk gebied

De invulling van deze deelsessie wordt nog nader bekend gemaakt