Gemeente Leiden leert van de sociale gevolgen van corona
Al vanaf het begin van de coronacrisis heeft de gemeente Leiden aandacht voor de sociale gevolgen ervan. Deze inzichten nemen ze nu mee in hun ‘post-corona programma’. Daarin koppelen fysieke en mentale gezondheid van inwoners aan andere thema’s en hebben ze aandacht voor specifieke doelgroepen. “Door corona zagen we hoe belangrijk het is om met passend aanbod aan te sluiten bij de leefwereld van mensen.”
De vier thema’s van het Leidse post-corona programma Social Impact 2022-2023
- Vergroten gelijke kansen: extra ondersteunen van kinderen en jongeren in en rond school en gelijke kansen. Verbeteren van de aanpak in Leiden, bijvoorbeeld door meer jongerenwerk op school in te zetten. Concrete uitkomst is bijvoorbeeld de nieuwe ‘@Ease locatie’ voor jongeren.
- Het voorkomen en verminderen van geldzorgen: extra aandacht voor de groep met minimuminkomen, ondernemers en mensen met een baan. De gemeente werkt met partners aan een betere vroegsignalering schulden, heeft het aantal huisbezoeken opgevoerd. Ook kunnen huishoudens tot 120% van het minimum inkomen nu gebruik maken van het Volwassenenfonds Sport en Cultuur.
- Betere fysieke en mentale gezondheid: met onder meer extra buurtsportcoaches, en extra inspanningen voor ondernemers via het Stimuleringsfond mentaal welzijn en een Actieplan studentenwelzijn.
- Verbeteren van taalvaardigheid en digitale vaardigheden: bijvoorbeeld door extra lees- en taallessen aan te bieden, meer voorleesgroepen in en rondom scholen en computercursussen.
Gevolgen gezondheid en welzijn voor inwoners op langere termijn
In de stad is het leven teruggekeerd na de coronacrisis. Veel andere kwesties, zoals de energietransitie en de opvang van vluchtelingen, hebben de aandacht voor corona verdrongen. Toch is het onderwerp niet van agenda. Karin Fahner, programmamanager Social Impact bij de gemeente Leiden: “Toen corona uitbrak kregen we al snel nieuwe groepen in beeld die het moeilijk hadden. Onder de druk van de crisis konden we met partners snel schakelen om problemen op te lossen.”
Maar de gemeente wilde ook inzicht in de gevolgen van corona op kortere en middellange termijn op de gezondheid en het welzijn van Leidenaars. Eind 2020 maakte ze daarom capaciteit vrij voor een Social Impact Team. Dit team kreeg de opdracht om een advies op te stellen over wat de gemeente zou moeten doen na de crisis.
Advies door monitoren en partnergesprekken
Het Social Impact Team bekeek rapporten over de gevolgen van corona en haalde informatie uit de tweejaarlijkse stads- en wijkmonitor en het vaste burgerpanel van de GGD. Ze deden ook een interviewronde met partners. Denk aan wijkteams, zorg- en welzijnspartijen, maar bijvoorbeeld ook met de universiteit, ondernemers en sportverenigingen. “Met deze partners bespraken we de (middel)langetermijngevolgen van corona en hun ideeën over extra ondersteuning van kwetsbare groepen. We vroegen ook wat de partners hier zelf aan wilde gaan doen. Het advies dat we op basis hiervan opstelden gaf de richting voor het programma ‘Social Impact’. Dat stelde het college eind 2021 vast. Nu loopt er een uitvoeringsprogramma van twee jaar.”
Gezondheid verbinden met andere programma’s en thema’s
Het team adviseerde geen afzonderlijk traject te organiseren, maar zoveel mogelijk aansluiten bij lopend beleid, bestaande kaders en samenwerking. Denk aan het Preventieakkoord (met 40 partners), het Sportakkoord en het Nationaal Programma Onderwijs. Maar bijvoorbeeld ook bij de uitbreiding van regulier beleid.
Verder adviseerde het team een versteviging van de reeds ingezette koers op het gebied van kansengelijkheid in en rond het onderwijs en beleid rondom de sociale basis. Daarbij gaf de Raad drie prioriteiten mee: perspectief voor de jeugd, kwetsbare groepen en gezond leven in de stad. Het programma verbindt gezondheid met andere thema’s, in aansluiting op wat de gemeente breder voorstaat. ‘Health in all policies’, oftewel: gezondheid samen met andere thema’s oppakken.
Tips voor andere gemeenten
1. Denk tijdig na over borging van je beleid.
“Wat ons op dat punt helpt is dat er van meet af aan is ingezet op aansluiting bij bestaande beleidsthema’s en programma’s. Daarbij is de intentie van de gemeente om binnen het hele sociaal domein meer integraal te werken.” Dat is best een uitdaging, stelt Fahner, die zelf de nieuwe manager beleid maatschappelijke ontwikkeling in het sociaal domein wordt. Borgen betekent ook: meebewegen met nieuwe feiten en opgaven. “De grote toename van schulden en werkeloosheid die we verwachtten door corona is niet gekomen bijvoorbeeld. Die komt er misschien nog wel. Mensen wachten vaak lang voordat ze hulp vragen. Ondertussen zien we hoge inflatie en energiearmoede. Daarom gaan we in het kader van borging ook verbindingen maken met lokaal beleid rondom dat thema.”
2. De aanpak van (gezondheids)achterstanden gaat niet om één of enkele erkende interventies.
“Je hebt een palet van aanbod nodig. Een aanbod dat aansluit op wat er speelt in de leefwereld van de mensen. Zoals die van de ondernemers of studenten bijvoorbeeld. Zorg daarom dat je je doelgroep goed kent en met een passend aanbod komt”.
3. Zorg voor goed relatiemanagement.
“In de coronatijd hebben we door het intensieve contact onze samenwerkingspartners goed leren kennen. Door die kennis konden we elkaar snel vinden en konden we hun sterke punten benutten. De kennis van je samenwerkingspartners moet je ophalen door regelmatig contact te onderhouden. Een les uit coronatijd is voor mij dan ook: je moet blijvend investeren in contact met je samenwerkingspartners. Maak er tijd voor.”