Inclusief herstel na corona: Venlo geeft voorrang aan kwetsbare groepen
De gemeente Venlo heeft sinds kort een nieuwe meerjarenvisie voor het maatschappelijk domein. Haar ambitie: meer inzetten op kansengelijkheid van inwoners. Gelijke behandeling leidt immers lang niet altijd tot gelijke uitkomsten, en soms zelfs tot grotere verschillen tussen inwoners. Bart Verheijden, senior adviseur Publieke gezondheid en Mariëlle de Groot, implementatiemanager Fier op Venlo, vertellen hierover.
Denkrichting: Geef voorrang aan kwetsbare groepen
Dit is het zevende voorbeeld in een serie gebaseerd op de denkrichtingen. Hierin vind je suggesties voor de aanpak van gezondheidsachterstanden in en na de coronacrisis. Het verhaal van de gemeente Venlo gaat over het voorrang geven aan kwetsbare groepen.
De coronacrisis raakt deze groepen namelijk extra hard. Het advies voor gemeenten: bedenk bij beleidsbeslissingen en eventuele bezuinigingsplannen daarom steeds wat het effect zal zijn op inwoners die in een kwetsbare situatie leven en een risico lopen op gezondheidsachterstanden. Neem daarbij als uitgangspunt dat hun positie zoveel mogelijk versterkt moet worden en er zeker niet op achteruit kan gaan. Hiermee kun je voorkomen dat gezondheidsverschillen als gevolg van de coronacrisis verder toenemen.
Anneke Hiemstra praat als adviseur GezondIn vaak met Venlo over hun lokale aanpak gezondheidsverschillen. Zij vult aan: “De gemeente staat aan de start om deze meerjarenvisie samen met en voor inwoners vorm te geven. Dit vraagt om anders kijken en werken: vanuit alle beleidsdomeinen en ook in je dienstverlening. Los van de oude gewoontes en echt vormgeven met de mensen zelf. Het vraagt ook continu van onszelf om hierop scherp te blijven, te leren en aanpassen waar nodig. We blijven Venlo volgen in hun leerproces en volgende stappen.”
De coronacrisis heeft veel impact op het dagelijks leven en op de gezondheid van mensen. De mentale en fysieke gezondheid staat extra onder druk, vooral bij mensen in een kwetsbare positie. Door Covid-19, maar ook door eenzaamheid, stress, en (dreigende) werkeloosheid. Gemeenten werken aan herstelbeleid. Zij zoeken daarin ook naar passende aanpakken, creatieve oplossingen en beleidslijnen om gezondheidsachterstanden terug te dringen en te voorkomen. Op basis van gesprekken met GIDS-gemeenten (wethouders, beleidsmedewerkers en professionals in de wijk) stelden we denkrichtingen op voor een inclusief herstel- en transformatiebeleid. De denkrichtingen sluiten aan bij inzichten en adviezen van onder andere het SCP, de SER en de RVS en VNG/Divosa. In deze interviewreeks illustreren we elke denkrichting met voorbeelden van inclusieve aanpakken uit gemeenten. Dit keer spraken we de gemeente Venlo over het voorrang geven aan kwetsbare groepen.
Bij het opstellen van de meerjarenvisie Fier op Venlo hielpen betrokken beleidsadviseurs met het in beeld brengen van de belangrijke ontwikkelingen en trends in het maatschappelijk domein. Ook verzamelde de gemeente input van ongeveer duizend inwoners. “Een belangrijke trend die op tafel kwam was dat er steeds meer problemen spelen bij een beperkte groep kwetsbare inwoners”, benadrukt Verheijden.
“Denk aan armoede en schulden, problemen rondom wonen, gezondheidsproblemen en daarmee samenhangende stress. Ook onze gesprekspartners in het maatschappelijk domein herkenden dat. Ze merken het ook in de eigen ondersteuning, bijvoorbeeld als het gaat om multiproblematiek of de publieke gezondheid.” De Groot vult aan: “Corona maakt de ongelijkheid extra zichtbaar en versterkt die. Maar vergroot ook urgentie om er iets aan te doen.”
Maatwerkoplossingen
Een belangrijke opgave voor de gemeente is dan ook om groeiende ongelijkheid tussen mensen verminderen. Dit zie je expliciet terug in een van hun vier beleidsankers: ‘variëren naar vermogen’. Dit anker biedt houvast voor beleid en uitvoering. Verheijden: “Veel situaties vragen om een meer individuele benadering, waarbij we het bredere plaatje schetsen. De gemeente wil daarom gelijke kansen creëren voor haar inwoners en bereid is daarvoor een ongelijke behandeling toe te passen. Een goed voorbeeld vind ik de Doorbraakmethode (van IPW). Die richt zich op maatwerkoplossingen voor mensen of gezinnen met meerdere problemen die met de reguliere ondersteuning van gemeenten vastlopen.”
Gelijke kansen op gezondheid
De inzet om kansenongelijkheid te verminderen geldt in het bijzonder voor kwetsbare groepen en wijken. Het beleidsanker ‘vitaal en veerkrachtig’ is meer gericht op collectieve en groepsgerichte inzet, bijvoorbeeld om de gezondheid te verbeteren. Ook dan is aandacht voor het verminderen kansenongelijkheid belangrijk. “Onze ‘Voedselagenda’ is bijvoorbeeld een manier om met inwoners in gesprek te komen over gezonde voeding”, legt de Groot uit. “Door samen te koken en te eten kunnen we bouwen aan sociale netwerken in de wijk.”
De gemeente denkt bijvoorbeeld ook na over hoe ze gezondheid straks beter mee kunnen nemen in de Omgevingsvisie en -plan. Verheijden: “Samen met mijn collega volksgezondheid gebruiken we de ankers om te kijken welke inbreng we vanuit gezondheid kunnen geven. Bijvoorbeeld: (hoe) gaan we in de Omgevingsvisie nog meer de focus leggen op de impact en de meerwaarde juist voor de kwetsbare groepen? En hoe kun je de omgeving zo inrichten dat die leidt tot een gezondere leefstijl?”
Een ander voorbeeld is een uitvoeringsprogramma dat Venlo aan het opstarten is voor gezondheid en sport. Ook daarin is aandacht voor kansengelijkheid. Verheiden: “Het is vergelijkbaar met wat we eerder deden bij het programma ‘De Gezonde Basisschool van de toekomst’. Scholen kregen een totaalpakket: een gezonde lunch, beweegmomenten, extra ondersteuning van sociaal werkers en aandacht voor cultuur. Vooral scholen in de aandachtswijken doen mee: de wijken waarin je bij de jeugd de meeste gezondheidsproblemen ziet.”
Andere manier van kijken en werken
De gemeente heeft vanuit hun meerjarenvisie ook wat geld voor innovatie. Daarvoor is bij elk anker een concrete opgave benoemd waarop de gemeente vernieuwing wil stimuleren. Bijvoorbeeld werken met en aan talenten van mensen of verbeteren van hun voeding. “Het is dan ook belangrijk dat we monitoren en evalueren wat die nieuwe aanpakken gaat opleveren”, benadrukt de Groot.
“Dan weet je of je ook het gewenste effect bereikt. Begin dan ook met de meest kwetsbare groepen. Want niet alleen is de problematiek daar zo groot dat er een hefboom is om het op te lossen, ook leer je juist daar anders kijken en werken. Als je daar als gemeente in gesprek gaat met de inwoners en samenwerkingspartners en zo samen een paar lastige vraagstukken weten te kraken daar, dan zijn we geslaagd wat mij betreft.”