Vóór eind december moeten mandaathoudende gemeenten van samenwerkingsregio’s een aanvraag, vergezeld van regioplan, begroting en beschrijving van de mandaatstructuur indienen. Daarmee kunnen zij geld aanvragen -in totaal is 150 miljoen euro aan SPUK-gelden beschikbaar- voor het invullen van de IZA (Integraal Zorg Akkoord) doelen in hun regio: het toegankelijk, goed en betaalbaar houden van de zorg.

Kansenongelijkheid in de toegang tot zorg
In Nederland heeft lang niet iedereen gelijke toegang tot gezondheidszorg en maatschappelijke ondersteuning. Mede hierdoor zijn de gezondheidsverschillen tussen mensen in welvarende en minder welvarende omstandigheden onverminderd groot. Mensen in sociaaleconomisch kwetsbare situaties ervaren vaak belemmeringen in de toegankelijkheid van zorg, ondersteuning of preventieprogramma’s. Dit zorgt er regelmatig voor dat ze niet of te laat de zorg of ondersteuning ontvangen die ze nodig hebben.  Dit leidt niet alleen tot persoonlijk leed, maar ook tot stijgende zorgkosten.

Nu is het moment voor specifieke aandacht
Het maken van regioplannen en inrichten van ketenaanpakken biedt nu kans voor inclusievere gezondheidszorg. Gemeenten en zorgverzekeraars maken afspraken over aanpak van de prioritaire opgaven in hun regio en over de 5 ketenaanpakken, zoals kansrijke start, valpreventie bij ouderen, aanpak overgewicht en obesitas bij kinderen, de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) en welzijn op recept. Omdat nieuwe samenwerkingen worden beklonken is dit hét moment om de randvoorwaarden te scheppen voor een betere toegang tot zorg en ondersteuning voor mensen in kwetsbare posities. Doen we dit niet, dan zullen de gezondheidsverschillen alleen maar groter worden.

3 tips voor een inclusieve regioaanpak
Een inclusieve benadering betekent dat samenwerkingspartners en hun medewerkers kennis hebben over (onbewuste) mechanismen van uitsluiting en deze met gericht beleid en acties tegengaan. Het betekent dat in het regioplan gelijkwaardig belang wordt toegekend aan de behoeften, vaardigheden en omstandigheden van mensen in een kwetsbare sociaaleconomische positie en dat deze in de uitwerking van de plannen expliciet worden meegenomen. Check in ieder geval of in het plan de volgende 3 onderdelen naar voren komen.

1. Werk aan beschikbare, passende en betaalbare zorg en ondersteuning
Beschikbaar
Ga na of de zorg en ondersteuning in de meest kwetsbare buurten dichtbij, laagdrempelig, toegankelijk en vindbaar is.  Zorg bijvoorbeeld voor laagdrempelige fysieke informatiepunten en een informatie- en contactvorm die aansluit op wat mensen begrijpelijk en prettig vinden.
Passend Ga na of de zorg en ondersteuning voldoende aansluit bij de omstandigheden, behoeften en mogelijkheden van betrokken inwoners. Stimuleer persoonsgerichte zorg, stem het aanbod af en werk  cultuur- en stresssensitief. Combineer het aanbod ook met andere vormen van ondersteuning, zoals bijvoorbeeld taalles, hulp bij geldzorgen of opvoedingsondersteuning.
Betaalbaar Ga na of mensen te hoge kosten ervaren en of ze daardoor zorg mijden of een behandeling niet afmaken. Wees bijvoorbeeld duidelijk over de kosten en de eigen bijdrage, vermijd onverwachte kosten na een verwijzing/in de keten en zorg dat er geen voorschot of aanbetaling nodig is.

2. Zet in op begrijpelijke zorg en ondersteuning voor iedereen: is jouw organisatie gezondheidsvaardig?
Ga na of jouw organisatie toegankelijk en begrijpelijk is voor iedereen. Wees ervan bewust dat één op de vier mensen beperkte gezondheidsvaardigheden heeft en zorg ervoor dat deze 25% ook op de hoogte kan zijn van het aanbod, dit begrijpt en dit toe kan passen. Bied informatie aan zodat het aanbod voor iedereen vindbaar, begrijpelijk, te beoordelen en toepasbaar is.
Weten mensen het aanbod te vinden? Zijn digitale apps en patiëntenportalen voor iedereen begrijpelijk? Begrijpt men de dienstverlener en de adviezen, bijvoorbeeld over medicijngebruik, die worden gegeven? Is de gebruikte informatie begrijpelijk op A2 of B1 niveau en getest door taalambassadeurs? Wordt de terugvraagmethode toegepast, moedig je patiënten aan om vragen te stellen of het gesprek op te nemen?

Hoe gezondheidsvaardig is jouw organisatie: doe de test!

Bron: 10 kenmerken van een gezondheidsvaardige organisatie, Pharos, 2023

3. Betrek de mensen om wie het gaat
Ga na of samenwerkingspartijen contact hebben met mensen in een kwetsbare sociaaleconomische positie of sleutelpersonen en bewonersgroepen. Betrek hen bij het vormgeven van uitvoeringsplannen. Hun ervaringen en perspectieven zijn van onschatbare waarde om inzicht te krijgen in specifieke behoeften. Het betrekken van inwoners klinkt logisch, maar wordt in de praktijk vaak niet of niet structureel gedaan, als gevolg van tijdsdruk en omdat men niet weet hoe men deze ‘moeilijk bereikbare’ groepen kan vinden.
Spreek af dat je investeert in de samenwerking met inwoners. Dat betekent structureel tijd en middelen reserveren voor hun inbreng in het proces, alsook het opleiden van sleutelfiguren of ervaringsdeskundigen. Let op een gelijkwaardige benadering en waardering van hun kennis. En blijf de samenwerking met hen evalueren. Zie Bereiken en betrekken van de doelgroep: 4 bouwstenen – Pharos of Sleutelpersonen Gezondheid Migranten – Pharos

Bron: Handreiking Inwoners in de hoofdrol, Pharos

Aan de slag!
Probeer de bovenstaande thema’s in ieder geval mee te nemen in de IZA-aanvraag. Nog even samenvattend.

• Geef vanuit je opdrachtgeverschap de belangrijkste uitvoeringsorganisaties van de vijf ketenaanpakken de opdracht om de toegang te verbeteren of verder te optimaliseren.
• Stuur op beschikbaarheid, betaalbaarheid en passendheid van zorg en ondersteuning in de meest kwetsbare wijken.
• Kijk als gemeente naar de toegankelijkheid van je eigen diensten.
• Stimuleer de samenwerking met inwoners en faciliteer door het organiseren, opleiden en inbedden van werken met sleutelfiguren te bekostigen
• Leg de coördinatie bij een van de partners die veel ervaring op dit thema heeft.

Pharos kijkt graag met je mee!
Wil je met deze tips aan de slag in jouw regio? GezondIn helpt graag bij het uitwerken, implementeren en borgen van bovengenoemde stappen. Neem contact op met onze adviseurs via info@gezondin.nu.

Blijf op de hoogte!
In december verschijnt de uitgebreide handreiking over het sturen op de vier pijlers van toegang: begrijpelijkheid, betaalbaarheid, beschikbaarheid en passendheid. Wil je regelmatig op de hoogte gehouden worden?  Schrijf je dan in voor de GezondIn nieuwsbrief.