Kinderen in Zwolle onderzoeken hoe gezond hun wijk is
Hoe zien kinderen hun wijk? Welk mogelijkheden zien zij om in hun wijk gezond te leven? Dat ontdek je door ze met een camera op zoek te laten gaan naar die plekken waar ze (niet) graag eten of spelen. En ze mee te laten denken over de oplossingen. In Zwolle leverde deze Photovoice-methode een goed beeld op over hoe je kinderen kunt betrekken bij het gezonder maken van hun wijk. Zo zet je inwoners in de hoofdrol, een van de 9 principes om gezondheidsverschillen duurzaam aan te pakken.
Photovoice is een methode in het project MAPZ, een onderzoeksproject in de Zwolse wijken met de grootste gezondheidsachterstanden. MAPZ is onderdeel van het onderzoek naar Zwolle Gezonde Stad: een integrale aanpak gericht op het verkleinen van gezondheidsverschillen. Het project is gerichte op kinderen (en het gezin) en ouderen. De gemeente Zwolle wil dat alle kinderen gezond en gelukkig opgroeien. En dat ouderen gezond en goed ouder kunnen worden.
Samenwerken aan een gezonde wijk
De vragen: “Welke voorzieningen en activiteiten in de wijk dragen hieraan bij?” en “Wat kan beter?”, kunnen bewoners zelf het beste beantwoorden. Daarom werken onderzoekers van Hogeschool Windesheim (lectoraat Gezonde Samenleving), Vrije Universiteit Amsterdam en netwerkorganisaties van Zwolle Gezonde Stad samen met wijkbewoners aan een gezonde wijk. Bewoners kunnen meedenken over waar behoefte aan is in de wijk en hoe hieraan gewerkt kan worden. Door deze samenwerking kan de aanpak Zwolle Gezonde Stad beter aansluiten bij de behoeften, wensen, talenten en motivaties van de wijkbewoners. Project MAPZ gebruikt en evalueert hiervoor verschillende werkwijzen, waaronder Photovoice.
Photovoice is een participatieve actieonderzoeksmethode waarbij deelnemers aan de hand van een opdracht zelf als fotograaf aan de slag gaan. De foto’s die de deelnemers maken, worden gebruikt als startpunt voor een verdiepend gesprek tussen de onderzoeker en eventueel beleidsmakers. Uit dit gesprek komt naar voren welke acties deelnemers zelf uitvoeren. Zoals een gesprek met de speeltuinbeheerder, meedenken over nieuwe speelvoorziening en borden maken over richtlijnen ‘samen spelen’.
Kinderen als fotograaf
Drie groepen van acht tot tien kinderen hebben in project MAPZ meegedaan aan de foto-opdracht. Alle kinderen wonen in de wijken met gezondheidsachterstanden. De kinderen zijn begeleid door jongerenwerkers van Travers Welzijn en de onderzoekers. Ook bestaande naschoolse activiteiten van Travers Welzijn stonden een aantal maanden in het teken van project MAPZ.
Alle activiteiten in project MAPZ worden door een onderzoeker en een welzijnsprofessional uit de wijk uitgevoerd. Hierdoor kan deze professional later met collega’s zelf eenzelfde traject uitvoeren.
Opbrengsten van de Photovoice-methode
- We weten hoe kinderen aankijken tegen hun wijk en denken over de (on)mogelijkheden om gezond te leven.
- Kinderen voeren acties uit die bijdragen aan een gezondere wijk.
- Kinderen leren nadenken over wat voor problemen er zijn in de wijk en hoe dat komt.
- Kinderen ervaren dat zij zelf een bijdrage kunnen leveren aan verandering in de wijk:
- Onderzoekers en jongerenwerkers hebben van de procesevaluatie veel geleerd. Ze hebben geleerd over Photovoice en het betrekken van kinderen in onderzoek en beleid.
Tijdens MAPZ werden de kinderen ‘junior-onderzoeker’ naar beweeg- en eetgedrag in hun wijk. Deelnemers gingen in groepjes de wijk in om met een Polaroid-camera foto’s te maken van plekken waar ze (niet) graag komen om te eten/drinken, spelen/sporten of chillen. Daarna gingen de onderzoekers en kinderen verdiepend met elkaar in gesprek. De gemaakte foto’s dienden als input voor de gesprekken. Dit maakte het makkelijker om over dit onderwerp te praten. Op basis van de foto’s en gesprekken formuleerden de kinderen thema’s. De volgende stap was conclusies trekken en daar posters van maken. Tot slot keken de kinderen hoe zij de conclusies konden omzetten in acties. De meeste acties konden de kinderen zelf uitvoeren. Voor andere acties namen de kinderen contact op met organisaties in de wijk.
Wat ging goed?
- Werk samen met organisaties en professionals in de wijk en sluit aan bij bestaande activiteiten.
- Investeer in vertrouwen. Leer eerst de doelgroep kennen, en zij jou ook.
- Voorkom ‘participatie-moeheid’ en zorg voor concrete en haalbare resultaten op de korte en middellange termijn.
- Wissel inhoudelijke gesprekken af met spel en actie. Meedoen moet vooral leuk zijn.
- Geen buurt is hetzelfde, dus stem je project af op de lokale wensen en voorkeuren. Geen ‘one size fits all’.
Wat ging minder?
In twee buurten was de setting waarin de activiteiten plaatsvonden vrij schools: in een afgesloten ruimte en met iedereen. In de derde buurt was de setting vrijer: kinderen konden in en uit lopen en kiezen of ze meededen. Hierdoor liep het project in die buurt chaotischer. Achteraf ontstond het idee voor een stempelkaart. Dit zorgt voor stimulatie om mee te doen en duidelijkheid. Voor iedere middag dat ze meedoen krijgen ze een stempel. Bij een volle stempelkaart krijgen kinderen een beloning.