Auteurs (Platform31): Jontsje Fennema | Lydia Sterrenberg

Met het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid kreeg de gemeente Leeuwarden de kans om breed en extra te investeren in wijken met veel achterstanden. Als opmaat voor een lokale aanpak, deed de gemeente een breed data-onderzoek, waarin ook aandacht was voor gezondheidsachterstanden. Want het verbeteren van de gezondheid van bewoners is een belangrijke ambitie van de gemeente. Nu is er een integraal plan: ‘Samen werken aan perspectief’.

Om te bekijken welke wijken het meest kwetsbaar zijn begon de gemeente Leeuwarden zo’n drie jaar geleden met breed data-onderzoek, met ook aandacht voor de gezondheid van inwoners en achterliggende factoren van gezondheidsverschillen. Eigen data werden aangevuld met gegevens van onder meer zorgverzekeraars en het CBS. De wijken Oud-Oost, Bilgaard, de Vrijheidswijk, Heechterp-Schieringen, Camminghaburen (samen ongeveer een derde van de inwoners van Leeuwarden) bleken eruit te springen. Deze wijken samen vormen nu het focusgebied Leeuwarden-Oost.

Brede aanpak van gezondheid

Het dataonderzoek en de gesprekken daarover mondden uit in het plan ‘Samen werken aan perspectief,’ een integraal programma voor Leeuwarden Oost. De inzet is dat de nieuwe generatie in deze wijken het net zo goed gaat doen als die in andere wijken. Het programma heeft als pijlers wonen, werken, leren en veiligheid en gezondheid, en gezondheid als overkoepelende ambitie. Anne Marie Schepers, coördinator van de pijler gezondheid binnen het NPLV in Leeuwarden Oost: “We bouwen daarbij voort op de wetenschappelijke kennis dat gezondheidsverschillen samenhangen met andere, onderliggende factoren. Als we bijvoorbeeld de woonsituatie of werksituatie van mensen verbeteren, of hen uit armoede weten te helpen, levert dat een bijdrage aan hun gezondheid. Met het plan bevorderen we de samenhang tussen pijlers. We zetten dus niet in op alleen gezondheid, óf armoede, óf wonen. Alles wat we doen met Samenwerken aan Perspectief draagt bij aan de gezondheid van bewoners. Daarbij is het mooie voor het terugdringen van de gezondheidsverschillen van het plan, dat het een termijn van 20 jaar kent. Zo’n lange termijn heb je daarvoor ook echt nodig.”

Voorbeeld: het Cambuur terrein

Een voorbeeld van de integrale aanpak is de herbestemming van het oude Cambuurstadion in de wijk Oud Oost. Er komen nieuwe woningen, maar ook een skills garden. Dat is een centrale plek voor alle leeftijdsgroepen gericht op ontmoeten, bewegen, sporten. Het concept is gebaseerd op wetenschappelijke en praktische kennis over bewegen. Bewoners denken mee over de inrichting. Het wordt een divers gebied waar alle leeftijdsgroepen naar toe kunnen. Een gebied dat gaat bijdragen aan sociale cohesie, maar ook aan een betere opleiding van inwoners, van participatie en werk.

Gezinslab voor het bouwen aan sociale basis

De gemeente bouwt ook aan een betere sociale basis in Leeuwarden Oost, het ondersteuningsnetwerk van professionals en vrijwilligers in de wijken. Een deel van de GALA-SPUK financiering wordt voor ‘Gezinslabs’ ingezet. Daarmee kan de gemeente gezinnen ondersteunen die eerder vaak niet bereikt werden, omdat ze professionals wantrouwden en meden. Er is een netwerk opgebouwd vanuit de informele contacten. Schepers: “Ik verwacht dat dit Gezinslab op alle gebieden van positieve gezondheid een bijdrage gaat leveren – ontmoeten, meedoen, financiële gezondheid.” Ook zorgverzekeraar De Friesland is betrokken. Zij willen leren van Leeuwarden Oost over wat werkt om dat eventueel ook in andere gebieden toe te passen.

Samenwerking en financiering

De financiering van het Gezinslab laat zien dat het programmabureau Leeuwarden Oost en de gemeente elkaar weten te vinden. Jitske Algra, projectleider GALA bij de gemeente Leeuwarden vertelt meer over de samenwerking. “We hebben samen gekeken naar onze doelen en wat er nodig was in Leeuwarden Oost en blijven dat doen. Voor de aanpak ‘Kansrijke Wijken’ financieren we nu bijvoorbeeld een extra jeugdverpleegkundige en een culturele mediator voor in de wijken.” Deze inzet in Leeuwarden Oost is ook conform het nieuwe volksgezondheidsbeleid, zoals vastgelegd in ‘Samen Gezond 2024-2027’. Daarin zijn kansengelijkheid en ongelijk investeren, gebiedsgericht werken, inwoners centraal en maatwerk belangrijke uitgangspunten.

Schepers en Algra benadrukken daarbij dat er meer te halen valt in termen van integraliteit. De ervaring leert dat wetten en (financierings)regels een sta-in-de-weg kunnen zijn. GALA-SPUK bijvoorbeeld is nog erg verkokerd en het zou helpen als dat minder werd. Ook verzekeringsgelden kunnen niet altijd ingezet voor een integrale aanpak.  Daarom de oproep aan de ministeries, maar ook aan zorgverzekeraars, om samen met ons te experimenteren en te leren van onze integrale benadering. “Het gaat uiteindelijk om kwetsbare bewoners, die we met deze aanpak beter kunnen ondersteunen.”

Het stimuleringsprogramma GezondIn, uitgevoerd door Pharos en Platform31, helpt Nederlandse gemeenten sinds 2014 met de lokale aanpak van gezondheidsverschillen.