Selwerd is een naoorlogse wijk in Groningen met grote uitdagingen op het gebied van gezondheid en welzijn. Veel bewoners leven in armoede en/of hebben stress en gezondheidsproblemen. Voor en door bewoners is het wijkplan ‘Sunny Selwerd’ gemaakt. De gemeente Groningen gaat met de bewoners aan de slag om woningen en de openbare ruimte te verbeteren en de sociale cohesie te versterken. Een brede domeinoverstijgende aanpak die aansluit bij de negen principes om gezondheidsverschillen duurzaam aan te pakken. Deze principes zijn ontwikkeld door Pharos, expertisecentrum gezondheidsverschillen.

Gezonde stad-principes

Om invulling te geven aan deze aanpak staan de ‘zes gezonde stad-principes’ centraal. Deze zijn: Actief Burgerschap, Bereikbaar Groen, Actief Ontspannen, Gezond Verplaatsen, Gezond Bouwen en Gezonde Voeding. Deze principes zijn onderdeel van het gezondheidsbeleid. Ze zijn opgenomen in de omgevingsvisie voor Groningen (The Next City) én fungeren als leidraad bij de wijkverbetering van Selwerd. De zes principes zijn vertaald in vier doelen die bijdragen aan gezondheid en welbevinden in de wijk:

• Iedereen kan gelukkig zijn en gezond bewegen in Selwerd
• Samen wonen we betaalbaar en duurzaam
• Onze openbare ruimtes zijn veilig en mooi groen
• Iedereen kan meedenken, meepraten en meedoen

Groningen zet met Sunny Selwerd in op vier van de vijf sporen die van belang zijn voor de lokale aanpak van gezondheidsverschillen:

• Fysieke omgeving: De wijk wordt grondig gerenoveerd en de openbare ruimte heringericht.
• Sociale omgeving: De gemeente stimuleert en benut sociale netwerken voor het verbeteren van de aanpak. Ze stimuleert initiatief van onderaf.
• Preventie en zorg: Professionals in de wijk werken samen.
• Participatie: Groningen zet in op het activeren van mensen om stappen te maken op de participatieladder, bijvoorbeeld van uitkering naar werk via het wijkrestaurant.

Duurzame wijkvernieuwing

Het fysieke doel is de sloop, renovatie en nieuwbouw van 700 woningen. Daarbij is gekozen om kwalitatieve elementen van de wijk, die als positief werden ervaren door inwoners, te behouden. De wijkaanpak start met een duurzame wijkvernieuwing, door een warmtenet aan te leggen. Daarnaast wordt de openbare ruimte opgeknapt. Ontwerpers doen dit in dialoog met inwoners. ‘Werk samen met de mensen om wie het gaat’ is een van de negen principes voor de aanpak van gezondheidsverschillen. In Selwerd spreken de ontwerpers daarvoor bijvoorbeeld ouderen, kinderen en de plaatselijke hardloopgroep. Inwoners willen meer ruimte komt voor wandelaars en fietsers en dat er meer aantrekkelijk groen is. Ook moet er aandacht zijn voor veiligheid in het verkeer en in de leefomgeving.

Inwoners van Selwerd krijgen veel ruimte voor inbreng bij de projecten. Het wijkbedrijf en de wijkwerkplaats ondersteunen bewoners door mee te denken, mee te praten en mee te doen. Zo geeft buurtregisseur Daan Kingma aan: “De gemeente kan niet iedere wens een-op-een overnemen, maar weegt deze af. Het koersdocument Sunny Selwerd is leidend, maar bewoners moet wel altijd betrokken zijn.” De buurtregisseur haalt daarom bij bewoners op wat er speelt, bijvoorbeeld rondom de herinrichting van een buurt. Ook wordt actief gekeken welke mensen zich nog niet betrokken of gehoord voelen en hoe zij betrokken kunnen worden.

Wat wordt er gedaan?

In Selwerd zijn veel initiatieven:

• Wijkrestaurant de Duindoorn is geopend. Dit is een leer- en ontwikkelplek waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zich onder professionele begeleiding ontwikkelen in de horeca en dienstverlening. Je kunt hier een kop koffie, een drankje of een gezonde en betaalbare maaltijd halen. Door deze ontwikkelplek zijn mensen ook daadwerkelijk aan het werk gekomen.
• De politie en het WIJ-team zijn betrokken bij acties voor de inrichting van de leefomgeving en het creëren van meer gevoel van veiligheid voor een groene en veilige buurt.
• Gemeente en partners werken aan een veilige en aantrekkelijke woonomgeving, met herinrichting van de openbare ruimte. Het vele groen en water vormt straks in en om de wijk een aantrekkelijke omgeving voor mensen om in te bewegen, sporten, ontmoeten en recreëren. Tijdens bewonersbijeenkomsten bespreken de gemeente, projectontwikkelaars of woningcorporaties deze herinrichting met bewoners. Zo dragen inwoners bij aan de inrichting van hun eigen omgeving, én groeit de sociale cohesie in de wijk: mensen weten beter met wie ze wonen.
• Met de corporaties wordt gebouwd aan duurzame en gezonde woningen. Zo is de wijk gestart met de aanleg van een warmtenet. In 2020 moeten alle grote wooncomplexen van de woningcorporaties in Selwerd hierop aangesloten zijn. In Selwerd Zuid worden straten opengebroken om leidingen te leggen voor een buurtwarmtenet (in overleg met de bewoners), en om de buurt opnieuw in te richten.
• Er gaan een aantal nieuwe energiecoaches aan de slag in Selwerd. Dat zijn mensen uit de wijk met een afstand tot de arbeidsmarkt en die een opleiding hebben gekregen tot energiecoach. Door de energietransitie kunnen zij weer aan het werk en is hun geloof in eigen kunnen versterkt. De coaches gaan bij alle inwoners langs de deuren om te adviseren rondom energiebesparing, maar ze knopen ook het gesprek aan over zaken die te maken hebben met gezondheid. Ze kunnen bewoners doorverwijzen naar het sociale wijkteam voor ondersteuning.

Wat heeft het opgeleverd?

De wijkgerichte benadering betekent dat de aanpak per wijk verschilt: differentieer waar nodig. Het doel is om inzicht te krijgen in wat er werkt per wijk. Samen met de Aletta Jacobs School of Public Health bepaalt de gemeente welke indicatoren ze gebruikt om het beleid effectief te meten, evalueren en goed te keuren. De gemeente kijkt niet alleen naar cijfers. Het interpreteren van die cijfers is minstens even belangrijk. Dat doet Groningen bijvoorbeeld door in gesprek te gaan met bewoners en professionals in de wijk. De buurtregisseur is hierin een belangrijke schakel.

Sinds de start van het project is het aantal verkeersongevallen en geweldsdelicten gehalveerd. Daarnaast zijn er veel mogelijkheden voor actieve recreatie binnen de buurten. Bewoners gaan ook zelf aan de slag om deze omgeving te creëren.

Welke lessen zijn er getrokken?

Personele wisselingen bij organisaties zijn een risico binnen een aanpak als deze. Het verbinden van mensen of doorverwijzen gebeurt vaak op het niveau van personen en minder op organisatieniveau, dus op basis van goede contacten. Bij een wisseling van de wacht moet er opnieuw in een relatie geïnvesteerd worden, wat tijd kost. Ondanks wisselingen blijkt uit de evaluatie wel dat de neuzen nog dezelfde kant op staan. De partners in de wijk kennen en onderschrijven de doelstellingen uit het wijkplan van 2017 nog steeds.

Een andere les is dat organisaties verschillen in organisatiecultuur en niet altijd dezelfde taal spreken of verwachtingen hebben. Daarom krijgt de samenwerking tussen het fysieke en sociale domein bijvoorbeeld de komende tijd extra aandacht.

Lees ook over het Wijkbedrijf Selwerd: meedoen voor jezelf én de wijk.