1. Gebruik maken van ervaringsdeskundigheid

‘Een rookvrij leven voor iedereen’ in Terborg in samenwerking met Pharos

Burgemeester van Dijk: ‘Als je inwoners wilt laten stoppen met roken is de belangrijkste vraag: wat werkt? Zomaar cursussen aanbieden werkt niet. Ze worden niet gevolgd of zijn niet effectief voor mensen in een kwetsbare positie. Oude IJsselstreek werkt daarom samen met Pharos aan een andere aanpak. Professionals en sleutelpersonen voeren open gesprekken met inwoners in een kern waar de sociaaleconomische achterstand groter is. Daar blijkt stoppen moeilijker te zijn door diverse factoren zoals inkomensstress, stress om de kinderen, zorgen om bestaanszekerheid. Voer gesprekken met mensen over deze vraagstukken en pak deze vooral aan. Stoppen met roken kan dan uiteindelijk ook aan bod komen, omdat dat bijvoorbeeld lucht in je portemonnee kan geven. Voer het goede gesprek met mensen zelf. Het vergt wel een hele grote verandering in mindset om breder te gaan kijken.’

Onbeperkt meedoen voor mensen met een beperking
Wethouder Kock: ‘In 2018 hebben we inwoners met een beperking uitgenodigd onder het motto ‘niet over ons zonder ons’ met de vraag hoe kunnen we Oude IJsselstreek nog toegankelijker maken?’

Irene Lottman vraagt hoe deze mensen benaderd zijn, omdat dat vaak lastig wordt gevonden. ‘Hoe betrek je mensen?’

‘Destijds is dit gestart met een grote bijeenkomst in het lokale theater. Een interactieve avond met goede sprekers waar bijna 100 mensen op af kwamen. Daaruit is een werkgroep ontstaan die aan de slag is gegaan met diverse thema’s waar zij zelf tegenaan loopt. Zoals toegankelijkheid van de openbare ruimte, leesbaarheid van de website, bewustwording naar basisscholen etc.’

‘De werkgroep komt steeds met nieuwe, waardevolle initiatieven, zoals:

• Beschikbaarheid van (semi) openbare toiletten. Oude IJsselstreek is van 7 naar 100 toiletten gegaan en heeft de hoogste (semi) openbare toilet-dichtheid in Nederland.
• Prikkelarme uurtjes op de kermis en sinterklaasintochten.
• Scootmobielbegeleiding door ervaringsdeskundigen totdat je zelfstandig de straat op durft.
• Een vriendenclub bij de lokale atletiekvereniging om eenzaamheid te voorkomen.
• Toegankelijke fietsroutes voor mensen in een rolstoel, scootmobiel of met een handbike via Onbeperkt Genieten.
• Openbare gebouwen zijn zoveel als mogelijk toegankelijk voor mensen met een visuele beperking door onder andere stickers op glazen toegangsdeuren en paaltjes. ‘

‘Opvallend is dat de werkgroep goed zaken adresseert waar ze tegenaan loopt en meteen zélf met mogelijke oplossingen komt. De mouwen opstroopt. Door elk succes neemt het enthousiasme toe.’ Van Dijk voegt daaraan toe: ‘Dit hoeft niet te worden aangejaagd en valt op in de samenleving en gaat rondzingen. De werkgroep is goed vindbaar. Organisatoren van festivals en evenementen komen zelf vragen of de werkgroep mee wil kijken bij het toegankelijker maken van hun activiteiten.’

Oude IJsselstreek kwam met de Werkgroep Onbeperkt Meedoen in 2023 in de finale van Gemeentedelers  en is uitgeroepen tot 1 van de 5 meest toegankelijke gemeenten.

2. Strategische relaties met aanbieders

Wethouder Bennink gaat in op de veranderde relaties met aanbieders, een belangrijke succesfactor voor het beleid in hun sociaal domein. ‘2018 was bij ons een kantelmoment. We hadden flinke tekorten in de jeugdzorg en besloten niet de kaasschaafmethode te hanteren maar juist langjarige contracten met minder partijen te sluiten en te kiezen voor strategisch partnerschap. We zijn van 116 aanbieders naar slechts 26 aanbieders voor ambulante jeugd en Wmo-hulp gegaan. Deze partners delen dezelfde visie en ambitie met de gemeente. Samen vormen zij een bouwteam om gezamenlijk te werken aan de opgaven en de transformatie in het sociaal domein.’

Leon Noorlander: ‘Heeft dat geleid tot betere zorg, wat merkt de inwoner daarvan?’

“Eerst buurten, dan zorgen”

Wethouder Bennink: ‘Zoveel mogelijk maatwerk. Buurtzorg Jong is bijvoorbeeld sinds 2020 samenwerkingspartner voor opvoedondersteuning en de toegang tot jeugdhulp. Als een inwoner een hulpvraag heeft kan hij of zij direct contact opnemen, dit is heel laagdrempelig. Het gaat om vertrouwen winnen bij de inwoners en samen kijken wat nodig is. We geven niet zomaar een indicatie af maar werken met een flexibel contract. De zorgaanbieder bepaalt zelf in overleg met de cliënt hoeveel uren nodig zijn. Je komt sneller tot de kern. De zorgvraag komt sneller boven. We noemen het ‘eerst buurten, dan zorgen’. Je merkt dat de zorgvraag in het begin vaak intensiever is en dat wordt afgeschaald op het moment dat het ook kan. Zo zie je dat het traject uiteindelijk korter is dan voorheen. Bovendien komen er minder jongeren in de specialistische jeugdzorg terecht.’

Wethouder Bennink: ‘We horen aanbieders zeggen dat het een genot is om een gesprek te voeren bij Oude IJsselstreek. Daar gaat het over de inhoud. Daar kom ik met energie vandaan. Het gaat hier niet om de euro’s of contracten maar proberen door goed samen te werken elkaar te versterken.’

3. Doorbreken van systemen

Wethouder Kock: ‘De zorgverzekeringswet, Wmo en WLZ. Het is allemaal behoorlijk ingewikkeld gemaakt. We zijn een netwerkorganisatie onder de naam ‘Samen Sterker Thuis’ gestart met aanbieders uit de ouderenzorg met de gezamenlijke ambitie om zorg en ondersteuning anders te organiseren. Dichterbij inwoners met een focus op gezondheidsbevordering, veerkracht en aanpassingsvermogen waarbij professionals echt kunnen doen wat nodig is. Onafhankelijk van de wettelijke grondslag en financiering. Om bewoners zo onafhankelijk en zelfstandig mogelijk te laten wonen om zo hun levensgeluk te vergroten.’

‘Onze inwoner heeft geen last van al die verschillende wetten. Hij is altijd aan het juiste loket en wat dan uit welke wet gefinancierd wordt, daar zadelen we onze inwoners niet mee op. Waar helpen we echt mee? Bij een hulpvraag gaat een team langs met een verpleegkundige en een Wmo-consulent. We gaan het gesprek met de inwoner aan; waar wil je aan werken, wat wil je, waar wil je mee geholpen worden? Hoe richt je jouw dag en leven in? Waar is nou echt behoefte aan? In eerste instantie lijkt er bijvoorbeeld een vervoersbehoefte te zijn, later blijkt dat de persoon eenzaam is en dat sociaal werk en zingeving beter passen. We steken hier nu financiën en handjes in omdat wij geloven dat dit de beweging is die nodig is.’

4. Ruimtelijke inrichting

Health in all policies zie je bij Oude IJsselstreek ook terug in het gebruik van de openbare ruimte en de inrichting van de wijk. Burgemeester Van Dijk licht toe ‘We maken de openbare ruimte geschikt om te sporten en te ontmoeten. De Wethouder sport heeft vorig jaar bijvoorbeeld routes met QR-codes en oefeningen geïntroduceerd die sporten en ontmoeten mogelijk maken. Bij het uitrollen van nieuwe woonwijken zijn we ook alert. We bouwen woonwijken niet meer helemaal vol met huizen vanwege volksgezondheid en inclusie. Sporten en ontmoeten moet namelijk ook mogelijk zijn. Dat is wellicht financieel niet sluitend, maar als we niet willen werken aan gezondheid of aan bewegen en mensen zitten opgesloten in een huis dan komen de kosten straks wel weer terug bij eenzaamheidsbestrijding, gezondheid of sport. In health in all policies en preventie moet je wel een beetje geloven. Daar is het ingewikkeld om business cases op te bouwen.’

‘Elke week kunnen mensen met bouwinitiatieven terecht bij onze omgevingstafel. Dan komen wij met adviezen die we hebben opgesteld en afgewogen met een inclusieve bril. We kijken niet alleen of deze initiatieven voldoen aan milieuvoorschriften en bouwregelgeving. Gezondheid en inclusie spelen ook een belangrijke rol.’

“11 sleutelpersonen brengen gesprekken gemakkelijker op gang”

‘Bij het werken aan een gezonde en inclusieve omgeving willen wij een goede aansluiting hebben met de mensen om wie het gaat. Wij zijn een gemeente met een best grote allochtone gemeenschap. Daarom zetten wij 11 sleutelpersonen in -mensen met een migratieachtergrond die zijn getraind door Pharos. Zij helpen om contact te leggen en brengen gesprekken gemakkelijker op gang.’

5. Vertrouwen

Burgemeester Van Dijk: ‘Lange tijd hebben we als samenleving gedacht: vertrouwen is goed, maar controle is beter. Wij hebben dat omgedraaid en werken vanuit vertrouwen. Dat hoor je tegenwoordig gelukkig wel vaker. Maar toen wij daar zo’n 6 jaar geleden mee begonnen, was dat nog vrij uniek.’

‘Zo zijn we bijvoorbeeld uit de regionale sociale dienst gestapt. Er werd veel geregeld, maar de mensen werden vergeten. Soms was er al tien jaar geen contact meer. Mensen voelen zich soms niet meer gezien door de overheid. Bovendien werden niet veel mensen aan werk geholpen. Wij hebben toen zelf participatiebedrijf ‘STOER Versterkt!’ opgericht.  En zijn op een andere manier omgegaan met mensen met inkomens- en participatievraagstukken. We nodigen alle mensen uit om een gesprek te voeren. Wie ben je? Wat voor plannen heb je in je leven? Hoe gaat het in je gezin? Hoe gaat het met je gezondheid? Kun je iets in de buurt betekenen? Is er sprake van eenzaamheid? Zo kom je achter eventueel belemmerende factoren om mee te doen in de samenleving. Hoe kunnen we mensen op de participatieladder laten stijgen? Hier wordt in samenspraak aan gewerkt.’

‘Het bedrijfsleven werkt mee, pakt haar maatschappelijke rol en biedt mensen kansen. Mensen met werk en een vast inkomen doen namelijk minder beroep op de gezondheidszorg. Zij hebben minder stress en onzekerheid.’

“Maar we behandelen mensen met een bijstandsuitkering wel als onze medewerkers. Je stuurt je medewerkers geen boze brieven, we zoeken echt contact, we stellen open vragen. De filosofie die we nastreven is ‘mensen wat laten doen in combinatie met vertrouwen.”

‘Onze oorspronkelijke ambitie was om in Oude IJsselstreek werkloosheid af te schaffen en alle mensen met een bijstandsuitkering in dienst te nemen. Het bleek te lastig om hen in dienst te nemen, maar we behandelen mensen met een bijstandsuitkering wel als onze medewerkers. Je stuurt je medewerkers geen boze brieven, we zoeken echt contact, we stellen open vragen. De filosofie die we nastreven is ‘mensen wat laten doen in combinatie met vertrouwen.’ Ook hier hebben we de controletoren 75% kleiner gemaakt. Je komt hier relatief gemakkelijk door het eerste poortje. Mensen gaven onze dienstverlening onlangs nog een 8. Dat is een hoog cijfer voor een sociale dienst.’

Leon Noorlander: ‘Andere gemeenten denken vast: ik zou dat ook wel willen. Dat kost vast een bak met geld en ik heb al tekorten. Hoe moet ik dat doen als ik wethouder in een andere gemeente ben?’

Burgemeester Van Dijk komt met tips:

Irene Lottman: ‘Merken jullie dat mensen graag bij jullie willen werken en dat zij langer bij jullie blijven werken?’

“Ze krijgen hier verantwoordelijkheid en de ruimte.”

Burgemeester van Dijk: ‘Op dit domein hebben wij geen enkel probleem om aan personeel te komen. Oude IJsselstreek ligt niet in het centrum van het land en is ook niet de meest bekende gemeente, maar toch zijn er mensen die van de sociale dienst uit bijvoorbeeld Deventer hier komen solliciteren. Ze krijgen hier verantwoordelijkheid en de ruimte.’